Հացը

 

Մինաս Ավետիսյան՝ «Լավաշ թխողները», 1962

Չոր լավաշի վերջին մնացորդներն ափսոսալով՝ փշրում ես ամանի մեջ, ապա՝ մատներով մանրացնում սառնարանում մնացած պանրի կտորը ու խառնում։ Հետո, մանկությանդ համը զգալու փափագով, անկշտաբար սկսում արագ-արագ ուտել չափից ավելի չորացած ու արդեն շատ աղի թվացող զանգվածը ու հիշում․․․

Հիշում ես, թե ինչպես էին լավաշ թխում գյուղում․ գիշերը կամ լուսադեմին խմորն էին պատրաստում (անում), ապա՝ ծածկում մինչև խմորը «գա»։ Վաղ առավոտյան, երբ աչքերդ տրորելով բացում էիր «խմորի սենյակի» դռները, ամբողջ հատակին համաչափ շարված դիմավորում էին գնդերը, որ իսկական, ռազմական գնդի էին նման՝ զինվորական շքերթի պատրաստ, որ հենց հրաման ստանային, նույն համաչափությամբ շարային քայլքով հրապարակ էին բերելու մարտական դրոշը։

Պարտադիր պայման էր, որ մանկան ձեռքերը բախտը փորձեին՝ խմորի ուշաթափված մնացորդներից կլորիկ գունդ պատրաստելու հարցում։ Հաճախ անհաջողությամբ պսակվող այս գործողությունը մոր կամ տատի՝ կյանք տեսած, շորեր կարկատած ու այս անգամ էլ՝ անհաջողությունդ կարկատելու պատրաստ հրաշագործ ձեռքերի միջոցով փրկվում էր։

Դու էլ «փրկված» գունդը «սուրբ-սուրբ» պահում էիր՝ մինչ կավարտեին հացը թխելը, որ վերջում թոնրի կրակի համբույրը քո գունդն առնի։

Սկուտեղների վրա դարսվում էին գնդերը ու հերթով կրակի հետ հանդիպման ուղարկվում։ Ետդարձի ճամփին էլ արդեն կրակի համբույրներից շիկնած, մորդ սուրբ ձեռքերով թխված լավաշն, իր բույրը շռայլորեն տարածելով, մտնում էր տունդ՝ երբեմն հորդ՝ սրբությունը տեղափոխող ձեռքերով։ Ասես՝ նորահարսին էին տանում հարսանեկան զգեստը, այն, որ միշտ երազել էր․․․։

Այդպես էին ընդունում հացը։